“All-llahu është Ai, përveç të Cilit nuk ka të adhuruar tjetër të drejtë, Ai është El-Hajju El-Kajjûm! Atë nuk e kaplon as dremitja, as gjumi! Atij i përket gjithçka që gjendet në qiej dhe gjithçka që gjendet në Tokë. Kush (guxon të) ndërhyjë tek Ai për ndokënd pa lejen e Tij? Ai di çdo gjë që ka ndodhur përpara dhe çdo gjë që do të ndodhë pas tyre (krijesave), kurse ata nuk mund të përvetësojnë asgjë nga Dituria e Tij, përveçse aq sa Ai dëshiron. Kursî-u i Tij përfshin qiejt dhe Tokën dhe Ai nuk e ka të rëndë t’i ruajë ato. Ai është i Larti, Madhështori!” [Bekarah: 255]
Shpjegimi i Ajetit
Ky ajet i çmuar është ajeti më madhështor i Kuranit. Është ajeti më i vlershëm dhe më i madh, sepse përfshin në vetvete çështje madhështore dhe ngërthen Cilësitë e Larta të Zotit. Prandaj dhe ekzistojnë shumë hadithe që nxisin për leximin e tij dhe nxisin për marrjen e tij si ‘uird’ (si pjesë e lutjeve ose dhikreve që thuhen të rregullta) në kohët e sabahut e të mbrëmjes (para lindjes dhe para perëndimit të diellit), para gjumit dhe pas namazeve farze.
Në këtë ajet All-llahu i Lartësuar tregon për Veten e Vet dhe thotë:
“Lâ ilâhe il-lâ Hu…” لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ
“nuk ka ilâh tjetër veç Tij”
Domethënë, nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Atij. Ai është ilâhu i Vërtetë, të Cilit i takojnë ekskluzivisht të gjitha llojet e ibadeteve dhe adhurimeve, (së pari) për arsye se Ai është Absolut, Vetitë e Tij janë absolute e të përsosura dhe nimetet e Tij janë të pakufishme; dhe (së dyti) për arsye se robi (krijesa) e meriton të jetë abd (rob, adhurues, i nënshtruar) ndaj Zotit të tij, t’i zbatojë urdhrat e Tij dhe t’u shmanget ndalimeve të Tij.
Çdo i adhuruar tjetër përpos All-llahut është i kotë, prandaj edhe adhurimi i dikujt tjetër është i kotë dhe i pavlerë. Sepse, përveç All-llahut, çdo gjë është e krijuar, e mangët, e nënshtruar dhe nevojtare, nga çdo pikëpamje, kështu që nuk mund të meritojë diçka nga llojet e ibadeteve.
el-Hajju, el-Kajjûm الْحَيُّ الْقَيُّومُ
“i Gjalli i Përjetshëm, Mbajtësi i gjithçkaje”
Këto dy Emra të madhërishëm janë tregues për të gjithë Emrat e Bukur të Zotit, dhe atë ose përmes sinonimisë së plotë, ose përmes implikimit, ose përmes nënkuptimit. Kështu,
“El-Hajju” (i Gjalli) është Ai që ka Jetën absolute, dhe kjo Cilësi i nënkupton patjetër të gjitha Cilësitë Vetore, si: Dëgjimi, Shikimi, Dituria, Fuqia etj.
“El-Kajjûm” (Mbajtësi) është Ai i Cili vetëmbahet (nuk ka nevojë për përkujdesje, nuk është nën varësinë e dikujt ose diçkaje) dhe i Cili mban çdo gjë tjetër. Dhe kjo Cilësi i përfshin dhe i nënkupton të gjitha Cilësitë Veprore me të cilat cilësohet Zoti i botëve, si: fakti që Ai vepron çfarë të dojë, si ngritja (lartësimi mbi Fron), zbritja, të folurit, fjala, krijimi, dhënia e riskut, sjellja e vdekjes dhe e jetës dhe të gjitha llojet e sistemimit dhe përkujdesjes. Të gjitha këto hyjnë te Cilësia e “Kajjûmijes” së Krijuesit (Mbajtjes absolute).
Prandaj disa dijetarë të mëdhenj studiues kanë thënë se ky Emër (i përbërë: El-Hajju-l-Kajjûm) është “Emri më i Madh”, (për të cilin thuhet në hadithe) që kur dikush i lutet All-llahut me atë Emër, Ai i pranon lutjen dhe kur dikush i kërkon diçka me të, Ai ia jep.
Dhe për shkak se Jeta e Tij dhe Mbajtja e Tij janë absolute:
لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلا نَوْمٌ
Lâ te’khudhuHû sinetun we lâ neûm
“Atë nuk e kaplon as dremitja, as gjumi!”
لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ
Lehu mâ fis-semâwâti we mâ fil-ard
“Atij i përket gjithçka që gjendet në qiej dhe gjithçka që gjendet në Tokë.”
Domethënë, Ai është Mbreti Pushtetplotë dhe gjithçka tjetër është e nënshtruar. Ai është Krijuesi, Furnizuesi dhe Sistemuesi, ndërsa gjithçka tjetër është e krijuar, e furnizuar, e sistemuar dhe nuk ka asnjë grimë pushteti, as për vete, as për dikë, as në qiej, as në Tokë, prandaj ka thënë:
مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ
men dhel-ledhî jeshfe’u ‘indeHû il-lâ bi’idhniH
“Kush është ai që (guxon të) ndërhyjë tek All-llahu për ndokënd pa lejen e Tij?”
Askush nuk mund të ndërmjetësojë tek Ai pa lejen e Tij. Pra, i tërë shefati (ndërmjetësimi) i përket All-llahut të Lartësuar. Mirëpo, kur All-llahu do që ta mëshirojë dikë prej njerëzve, lejon të ndërmjetësohet për të. Këtë leje ia jep vetëm atij që All-llahu dëshiron ta nderojë me këtë rol (Ditën e Gjykimit). Ndërmjetësuesi nuk fillon vetë të ndërmjetësojë, pa iu dhënë leja. Pastaj ka thënë:
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ
jealemu mâ bejne ejdîhim
“Ai di çdo gjë që është përpara tyre…”
– d.m.th.: çdo çështje që u ka ndodhur në të kaluarën.
we mâ khalfehum – وَمَا خَلْفَهُمْ
“…dhe çdo gjë që është pas tyre”
– d.m.th.: çdo çështje që vjen në të ardhmen.
Pra dituria e Tij përfshin çdo çështje me imtësi; çdo çështje të mëparshme dhe të mëpasshme, të dukshme dhe të brendshme, të hapët dhe të fshehtë, ndërsa robërit nuk posedojnë asnjë çështje dhe nuk kanë asnjë grimcë diturie, përveç asaj që All-llahu ua ka mësuar. Prandaj ka thënë:
وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ
we lâ juhîtûne bi shej’in min ‘ilmiHî il-lâ bimâ shâ’.
“…kurse ata nuk mund të përvetësojnë asgjë nga Dituria e Tij, përveçse aq sa Ai dëshiron.”
وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ
Wesi’a kursijjuHus-semâwâti wel-ard
“Kursî-u i Tij përfshin qiejt dhe Tokën”
Kjo dëshmon për madhështinë absolute të All-llahut dhe për gjerësinë e pushtetit të Tij, pasi Kursiu i Tij[1] ka këtë përshkrim, pra përfshin qiejt dhe Tokën, duke i pasur parasysh përmasat e mëdha të tyre dhe të krijesave që gjenden në to. Dhe Kursiu nuk është krijesa më e madhe e All-llahut të Madhëruar, por ka një krijesë edhe më të madhe se ajo, e ajo është Arshi (Froni i All-llahut), si dhe krijesa të tjera që nuk i di askush përveç Atij.
Kur nga përmasat e stërmëdha të këtyre krijesave hutohen mendjet, turbullohen shikimet, dridhen malet dhe shtangen nga frika burrat e vërtetë, çfarë mund të thuhet për madhështinë e Atij, i Cili i ka krijuar ato dhe shpikur, i Cili ka vendosur urtësi në to dhe fshehtësi të mahnitshme sa ka dashur dhe i Cili i mban qiejt dhe Tokën që të mos shkëputen, pa ndier asnjë lodhje ose mundim?
Prandaj ka thënë në vazhdim:
وَلَا يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا
we lâ je’ûduHu hifdhuhumâ
“dhe Ai nuk e ka të rëndë t’i ruajë ato”
we Huwel-‘Alijj وَهُوَ العَلِيُّ
“Ai është i Larti”
I Larti, me Qenien e Tij mbi Fron.
I Larti, me sundimin e Tij mbi çdo krijesë.
I Larti, me madhërinë e Tij dhe Vetitë absolute.
el-‘Adhîm العَظِيمُ
“Madhështori!”
– para madhështisë së të Cilit tretet autoriteti i çdo pushtetari autoritar dhe pranë madhërisë së të Cilit ulet hunda e çdo mbreti të ashpër.
I Lartësuar dhe plotë lavdi është Ai, të Cilit i përket madhështia e pakufishme, lartësia supreme, sundimi dhe pushteti absolut mbi çdo gjë!
Ky ajet ngërthen në vete (të gjitha aspektet e Teuhidit – Monoteizmit të vërtetë):
– Teuhidin e “ilâhijes” (besimin se nuk ka ilâh (të adhuruar) tjetër të vërtetë veç Tij);
– Teuhidin e “rubûbijes” (besimin se nuk ka rabb (zota e krijues) të tjerë veç Tij);
– dhe Teuhidin e “el-Esmâ’ wes-Sifât” (besimin se Ai nuk ka shëmbëlltyrë dhe ortakë në Emrat dhe Cilësitë e Tij).
Ky ajet tregon edhe për mbretërinë e Tij të gjithanshme, për Diturinë e Tij absolute, për gjerësinë e sundimit të Tij, për madhërinë, lavdinë, madhështinë dhe lartësinë e Tij mbi të gjitha krijesat.
Ky ajet, i vetëm, e përmban akiden për Emrat dhe Cilësitë e All-llahut, duke ngërthyer brenda tij të gjitha Emrat e Bukur dhe Cilësitë e Larta.
___________________
Autor: AbdurRahmân es-Sa’di
Burimi: Tefsiri i Sa’dit
(me disa sqarime të nevojshme midis kllapave nga përkthyesi)
Përkthimi: Blerand Grubi
Fusnotat:
[1] Kursi-u është krijesa më e madhe pas Arshit (Fronit) të All-llahut. I Dërguari (ﷺ) ka thënë:
“ما السموات السبع في الكرسي إلا كحلقة ملقاة بأرض فلاة وفضل العرش على الكرسي كفضل تلك الفلاة على تلك الحلقة“
“Shtatë qiejt te Kursiu, janë sikur një unazë e hedhur në shkretëtirë. Ndërsa madhësia e Arshit në krahasim me Kursinë, është sikur madhësia e asaj shkretëtire në krahasim me unazën.” [Përcjellë nga Ibën Xheriri, në Tefsirin e tij: 5/399 dhe të tjerë].
Shejh Albani, pasi ka thënë se ky hadith është autentik, ka shtuar:
“Ky hadith del si shpjegues i Fjalës së All-llahut: ((وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ)) “Kursi-u i Tij përfshin qiejt dhe Tokën”, duke theksuar qartë se Kursiu është krijesa më e madhe pas Arshit dhe se ai është qenie më vete e jo simbolikë e diçkaje. [Silsilet es-Sahiha 1/109] (përkthyesi)
